قدس آنلاین-گروه استان ها: در کتاب «آیین‌های سنتی نوروز در گیلان» درباره آیین‌های پیشواز نوروزی در گیلان آمده است: «آیین‌های نمایشی و اجرای مراسم کمدی و موزیکال به چند شکل در گیلان انجام می‌شد، برخی از این نمایش‌ها ریشه در باورها و پندارهای باستانی و قدیمی دارد. نمونه این نمایش‌های شاد و سرزنده را می‌توان در، عیار آتش باز، فال‌گوش، خرس‌آبونی، آینه تکم،‌ عروسه‌گولی، پیره‌بابو، آهوچره و …دید.»

 نوروز خوانی، دیدوبازدید، بازی‌های نوروزی همچون مرغانه جنگ، کشتی گیله‌مردی و ورزاجنگ و عید موارک از آداب و رسوم گیلانی‌ها پس از تحویل سال و ایام نوروز است.

 آداب‌ورسوم مختلفی در گیلان جریان دارد که بعضی از این آداب‌ورسوم در سراسر ایران هم وجود دارد اما بعضی دیگر منحصر به گیلان است. در ادامه این مطلب برخی از آداب‌ورسوم مردم گیلان را آورده‌ایم.

نوروز خوانی

آخر هرسال و قبل از سال نو مراسم نوروز خوانی در گیلان برپاست که نماد ورود بهار و خیروبرکت است. گروهی از نوروز خوانان با راه افتادن در کوچه و خیابان اشعاری می‌خوانند.

آن‌ها ابتدا با زبان شعر دوازده امام را نام‌برده و زمانی که به قسمت ترجیع‌بند می‌رسند، آن را دونفری تکرار می‌کنند و بعد نوروز و نوسال می‌خوانند.

 در خصوص ساعت تحویل سال نو باورها و آداب‌ورسوم خاصی در گوشه و کنار گیلان وجود دارد.

در شهرهایی که امام‌زاده و زیارتگاه معتبری وجود دارد بسیاری از مردم ساعت تحویل سال نو را در آنجا جمع می‌شوند.

هنگام تحویل سال باید چراغ‌های خانه و شمع و چراغ سفر هفت‌سین نیز روشن باشد، در برخی از مناطق گیلان ازجمله در روستاهای اطراف رودبار معتقدند در لحظه تحویل سال آب‌ها از حرکت می‌ایستند و هر کس لحظه سکون آب را دریابد، هر مرادی که داشته باشد بر آن کامران خواهد شد.

  آمدن «سبک‌پا»  یا«خوش‌قدم» در هنگام تحویل سال نو و یا صبح نوروز نیز در اغلب نقاط گیلان مرسوم است، خوش‌قدم را از قبل انتخاب می‌کنند و او صبح نوروز با قرآن، آینه، آب و شاخه‌های گل و شکوفه و شمشاد اولین کسی است که پس از تحویل سال به خانه می‌آید شاخه‌های شمشاد را به چفت در خانه و اتاق می‌آویزد، گل و شکوفه را در اتاقچه اتاق می‌گذارد، مقداری آب در پاشنه در می‌ریزد و قرآن، آب و آینه را روی سفره هفت‌سین قرار می‌دهد، مبارک باد می‌گوید، سکه‌ای برای شکون به صاحب‌خانه می‌دهد وعیدی و شیرینی می‌گیرد.

خوش‌قدم به علت آن‌که تمام خانه را قدم می‌زند و خیروبرکت گام‌هایش را به همه جای خانه می‌رساند " خانه پازن " نیز نامیده می‌شود.

 در روستای«گنجی محله» شهرستان تالش اگر شب، هنگام تحویل سال شود، زن خانه مقداری از غذای شب را با غذایی که هر یک از افراد خانواده از سهم خود باقی گذاشته‌اند در دیگ می‌گذارد، سپس همگی از اتاقی که سفره شام در آن گسترده شده بیرون می‌روند، در خمره‌ها و انبار و هرچه در آن ذخیره‌ای دارند نیز باز می‌گذارند تا نوروز که می‌آید به سفره، انبار و همه آنچه در خانه هست سر بزند و برکت ارزانی دارد.

 سفره عیدی نیز در برخی نقاط استان گیلان ویژگی‌هایی دارد، سبزه، آب، آینه، شیرینی، قرآن، شمع و چراغ از مشترکات سفره‌های عیدی در همه نقاط گیلان است.

آئین عروس گوله

عروس گوله یکی از معروف‌ترین آئین‌های نمایشی گیلان است که پیشینه آن به چند صدسال قبل بازمی‌گردد. این نمایش از آیین‌های استقبالی نوروز است و در هر منطقه گیلان با یک چاشنی بومی اجرا می‌شود. عروس گوله بازمانده‌ای از اعمال نیایش کشاورزی است. نمایشی شاد که به‌صورت گروهی انجام می شود.

در این نمایش سه نفر در نقش غول، «پیربابو» و «نازخانم» بازی می‌کنند. این گروه به منازل مختلف رفته، به ایفای نقش خود می‌پردازند. مردی که نقش غول را دارد با کلاهی از کلوش (ساقه برنج)، زنگوله ها و چماق خود را می آراید. پسر جوانی نیز نقش نازخانم را بازی می کند و پیر بابو یا کوسه نیز نقش پیرمردی است که با غول بر سر به دست آورده نازخانم بحث و جدل می کند.

بازیگران این نمایش در آخر با آرزوی سالی پربرکت و پر یمن برای صاحبخانه، از او هدایایی دریافت می کنند.

خوان نوروزی

در منطقه ماسال «قیچی» نیز از لوازم خوان نوروزی است، چون در ماسال و در میان تالش‌ها رسم است که هرکس به عید دیدنی می‌رود باید قدری از سر سبزه سفره عید را بچیند تا برکت بیافزاید.

در برخی نقاط گیلان هنگام چیدن سبزه با قیچی نیت می‌کنند و معتقدند که حاجت آن‌ها برآورده می‌شود. در بعضی نقاط گیلان نیز شیرینی‌های خاص محلی نیز از اجزاء سفره عید است، حلوای عیدی یا حلوای دنگی ماسال از این جمله است.

درست کردن این حلوا آداب و تشریفاتی دارد، باید آن را شب هنگام درست کنند و آن شب را با آواز خوانی به شادی تا صبح، همراه استاد حلوایی بیدار بمانند. حلوای عیدی را فقط در نوروز درست می‌کنند و از واجبات سنتی سفره نوروزی مردم ماسال است. در تمام گیلان رسم است که خانواده عزادار سفره عیدی نمی‌چیند، شیرینی نمی‌گذارد و مهمانانش را با خرما و چای پذیرایی می‌کند.

مردم تالش برای همسایه‌های سوگوار خود حنا و لوازم سفره عیدی می‌برند، سفره می‌چینند ودر آن شمع و چراغ روشن می‌کنند و صاحبخانه را از سوک در می‌آورند.

آیین‌های نوروزی در گیلان از اسفندماه آغاز و تا سیزده‌بدر ادامه می‌یابد. این آیین‌ها در سه بخش آیین‌های پیشواز از نوروز، آیین‌های ویژه عید نوروز و آیین‌ها و مراسم مربوط به سیزده‌بدر جای می‌گیرند.